Στις φυλακές του Ελαιώνα οι γυναίκες κρατούμενες γεννούν και δίνουν τα πρώτα μαθήματα ζωής στα παιδιά τους, που μέχρι 3 ετών κρατούνται και αυτά πίσω από τα κάγκελα της φυλακής.

*Εγώ κανονικά πρέπει να λέω «Δόξα τω Θεώ». Με βοήθησε ο Θεός και μου έδωσε ένα παιδάκι. Αγγελική-Υπόδικη για παράβαση του νόμου περί ν αρκωτικών.
* Εγώ δεν κατάλαβα καθόλου φυλακή. Ασχολιόμουν συνέχεια με το παιδί. Τασούλα-κρατούμενη για άμεση συνέργεια σε ανθρωποκτονία.

Ο ελληνικός νόμος επιτρέπει (βλ. Σωφρ. Κ., άρθρο 13) στις κρατούμενες μητέρες με παιδιά κάτω των τριών ετών να τα έχουν μαζί τους, σε ειδικό χώρο. Οι «μωρομάνες» κρατούνται σήμερα στις φυλακές του Ελαιώνα στη Θήβα, τις οποίες εγκαινίασε τον περασμένο Απρίλιο ο υπουργός Δικαιοσύνης Σ. Χατζηγάκης. Από τις 452 κρατούμενες, οι 12- 9 Ελληνίδες και 3 αλλοδαπές – είναι πίσω από τα κάγκελα μαζί με τα παιδιά τους, τα οποία αριθμούνται συνολικά σε 13.
Πριν από τη μεταφορά τους στο νέο σωφρονιστικό κατάστημα του Ελαιώνα, οι μητέρες βρίσκονταν στον Κορυδαλλό ή την «Κορδαλλού», όπως είχαν πει στην πολύ ενδιάφερουσα διατριβή της Τουλίνας Δέμελη, με τίτλο: Μάνες υπό περιορισμό: Μητρικές αναπαραστάσεις σε μια ελληνική γυναικεία φυλακή. Τότε είχαν μιλήσει για τη συμβίωση με το παιδί τους, πίσω από τα «κάγκελα» της ελευθερίας.

«Ευχαριστώ τον Θεό, που μου έστειλε το τρίτο παιδί μέσα στη φυλακή!»

Όνομα κρατούμενης: Αγγελική
Ετών: 30
Υπηκοότητα: Αλβανική
Κατηγορία: Παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών
Ποινή: Υπόδικη 1 χρόνο
Μητέρα: 3 παιδιών, κρατείται με το μικρότερο στη φυλακή

Η Αγγελική, καθαρίστρια στο επάγγελμα πριν καταδικαστεί για υπόθεση ναρκωτικών, έχει τις ανησυχίες κάθε μητέρας: Το παιδί της να τρέφεται σωστά, να μεγαλώνει σε ένα καθαρό περιβάλλον, να έχει την υγεία του. Το κάπνισμα κάποιων συγκρατουμένων της την ενοχλεί.
«Δεν μου αρέσει που καπνίζουν πολύ και το αναπνέει το παιδί λέει, για να αναφερθεί και στην ποιότητα του φαγητού που τους σερβίρουν: «Δεν παίρνει πολλές βιταμίνες από το φαγητό, μόνο από κοτόπουλο και κρέας. Γιατί κι όταν μου φέρνουν φαγητό στο επισκεπτήριο και μπαίνει ψυγείο και πρέπει να το ξαναζεστάνεις, καταστρέφονται οι βιταμίνες από το φαγητό».
Οι κρατούμενες έχουν λιγότερο αυστηρό ωράριο περιορισμού στα κελιά τους, κινούνται για μεγαλύτερο χρόνο στους κοινόχρηστους χώρους, ενώ βγαίνουν συχνά με τα παιδιά στο προαύλιο του κτηρίου, για να παίξουν μαζί τους σε ειδικό χώρο.
«Στον παιδικό που το πάμε είναι πολύ καλά, πολύ ωραία, καθαρά, δεν έχω παράπονο. Είναι πολύ καλύτερα στο Παράρτημα, συνήθως έχουμε και δικά μας κελιά. Αναλόγως βέβαια. Στην αρχή μού είχανε βάλει μια Τσιγγάνα κι εγώ δεν ήθελα, φώναζα. Τώρα είμαι μόνη μου κι είναι καλύτερα, πολύ καλύτερα».
Η 30χρονη γυναίκα από την Αλβανία έχει άλλα δύο παιδιά εκτός φυλακής. Το τρίτο γεννήθηκε πρόωρα, στον έβδομο μήνα της κύησης, την επόμενη ημέρα του εγκλεισμού της! Η ίδια δεν δίστασε καθόλου να το κρατήσει, παρά το γεγονός ότι, αναγνωρίζει, αυτό το περιβάλλον δεν είναι κατάλληλο για το μεγάλωμα ενός παιδιού. Μάλιστα, «ευχαριστεί τον Θεό» που της έστειλε το τρίτο της παιδί μέσα στη φυλακή, καθώς την βοήθησε να αντέξει την κράτηση! Παραδέχεται, πάντως, ότι «αυτό βέβαια δεν φταίει»...

«Θέλω το παιδί μου να μάθει γράμματα»

Όνομα κρατούμενης: Κέλι
Ετών: 26
Υπηκοότητα: Ρουμανική
Κατηγορία: Έργω εξύβριση ή ελαφρά σωματική βλάβη
Ποινή: Φυλάκιση 9 μηνών
Μητέρα: 4 παιδιών, κρατείται με το μικρότερο στη φυλακή

Η Κέλι είναι μία σπάνια περίπτωση «μωρομάνας». Γέννησε όχι ένα, αλλά δύο παιδιά κατά την παραμονή της στη φυλακή! Το τελευταίο 27 ημέρες πριν από τη συνέντευξη, η οποία ήταν ολιγόλεπτη, καθώς έπρεπε να επιστρέψει στο κελί για να θηλάσει το νεογέννητο βρέφος. «Είναι πιο καλά από άλλη πτέρυγα γιατί δεν έχουμε άρρωστα. Εδώ (δείχνει με μια κίνηση του χεριού τις άλλες πτέρυγες) έχει πολλά άρρωστα και είναι χάλια. Από κει (στο Παράρτημα) είναι πιο καθαρά» λέει, για να διευκρινίσει ότι οι «άρρωστες» είναι εκείνες που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών...
Το πρόγραμμα μοιάζει πολύ με αυτό μιας μητέρας εκτός φυλακής. «Για τα μωρά έχουνε σχολείο. Έχουν δύο δασκάλες, πολύ καλές. Τα πάμε το πρωί εννιά η ώρα. Μετά θα φάνε αυγό ή κρέμα. Για τα μωρά μαγειρεύουν διαφορετικά, δεν τρώνε αυτά που τρώμε εμείς. Έχουν καλό φαγητό. Μετά ζωγραφίζουν, μαθαίνουν να μιλάνε δηλώνει ικανοποιημένη από τις συνθήκες αυτές. Θέλει το παιδί της να μάθει τα γράμματα που δεν έμαθε η ίδια, καθώς στα 12 της σταμάτησε το σχολείο, για να περάσει τα επόμενα τέσσερα χρόνια της ζωής της σε ίδρυμα...

«Μπορεί να βγω και το παιδί μου να μου πει: «Φόνισσα, γιατί με κράτησε στη φυλακή;»

Όνομα κρατούμενης: Τασούλα
Ετών: 40
Υπηκοότητα: Ελληνική
Κατηγορία: Άμεση συνέργεια σε ανθρωποκτονία
Ποινή: Ισόβια κάθειρξη
Μητέρα: 2 παιδιών, κράτησε το ένα στη φυλακή μέχρι την ηλικία των 3 ετών

Καταδικασμένη σε ισόβια κάθειρξη για άμεση συνέργεια σε ανθρωποκτονία, η Τασούλα δεν χρειάστηκε να σκεφτεί πολύ για να επιλέξει ανάμεσα στο να μεγαλώσει τον Έκτορα πίσω από τα κάγκελα μέχρι την ηλικία των τριών ετών ή να τον βλέπει μόνο στο επισκεπτήριο. Όμως, έξι χρόνια αφότου έφυγε ο γιος της, περνώντας στη φροντίδα της αδελφής της. Η 40χρονη γυναίκα δηλώνει μετανιωμένη, αφού αντιλαμβάνεται ότι η παραμονή του στη φυλακή τον έχει επηρεάσει στη μετέπειτα ζωή του. «Στην αρχή είχα μπει υπόδικη, βγήκα με εγγύηση και μετά το πρωτόδικο δικαστήριο μπήκα τριών μηνών έγκυος. Έμεινα μέσα έγκυος, γέννησα μέσα και κράτησα το παιδί μέσα στο Παράρτημα, μέχρι τριών χρονών και τριών μηνών. Τώρα που το σκέφτομαι, όμως, είναι πολύ τα τρία χρόνια, γιατί το παιδί καταλαβαίνει. Από δύο-δυόμισι, πρέπει να φεύγει. Γιατί καταλαβαίνει τη φυλακή, το κλείδωμα. Τότε δεν μπορούσα να το καταλάβω, με ξεγέλαγε» λέει και συνεχίζει: «Ο Έκτορας δεν μου μιλούσε για φυλακή. Όμως, τώρα στο επισκεπτήριο μου λέει: «θυμάσαι αυτό, θυμάσαι το άλλο;». Ήταν αρκετά μεγάλο για το κλείδωμα και το θυμάται. Κάποιες στιγμές μερικά παιδάκια λέγανε για τις πόρτες «μην κλείνει, άνοιξε». Τους πείραζε. Ο Έκτορας τότε δεν έλεγε τίποτα, αλλά άλλα παιδιά λέγανε».
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, ο εγκλεισμός μιας μητέρας μαζί με το παιδί της την βοηθά για να περάσει λιγότερο δύσκολα την περίοδο της φυλακής. «Για μένα ήταν καλά. Εγώ δεν κατάλαβα καθόλου φυλακή. Ασχολιόμουν συνέχεια με το παιδί. Εν ολίγοις, ήταν καλό για μένα, αλλά όχι για το παιδί. Εγώ περνούσα τη μέρα μου με το να το αλλάζω, να το πηγαίνω στο σχολείο, να το ταϊζω» λέει η Τασούλα και συνεχίζει, κάνοντας σκληρή αυτοκριτική: «Απλά ήταν ένα ψέμα που το είχα κλείσει εγώ μέσα μου, που το είχα «κόψει» στα μέτρα μου. Αυτό ήταν ευτυχισμένο, το έβλεπα. Αλλά καταλάβαινε. Μπορεί να βγω εγώ και να μου πει: «Φόνισσα, γιατί με κράτησε μέσα στη φυλακή;». Το μόνο που μου μένει είναι, όταν θα βγω κι αυτός θα είναι γύρω στα 14, να του δώσω όλη μου την αγάπη για να ξεχάσει».

Η «διπλή» ποινή

Μία άλλη διάσταση στον εγκλεισμό των γυναικών κρατουμένων μαζί με τα παιδιά τους δίνει η μελέτη των εγκληματολόγων Έμμυς Φρονίμου και Μαρίας Μητροσύλη, με τον τίτλο: «Οικογενειακή-κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη ειδικών ομάδων πληθυσμού: Η περίπτωση των γυναικών κρατουμένων», στο πλαίσιο του προγράμματος «Άλκηστις-EQUAL».
«Ο ιδρυματισμός αποτελεί πραγματική απειλή για τα παιδιά που βρίσκονται μαζί με τις μητέρες τους στη φυλακή, κάνοντάς τα νευρικά και φοβισμένα καις τη δική τους περίπτωση επιβάλλεται στην κυριολεξία «διπλή ποινή», που αφορά τόσο τις μητέρες όσο και τα παιδιά που εκτίουν μαζί ποινές εγκλεισμού» σημειώνουν χαρακτηριστικά στην έρευνά τους. Η Ε. Φρονίμου μίλησε στην NEMECIN για τη συγκεκριμένη μελέτη και την εμπειρία της από την επαφή με τις κρατούμενες «μωρομάνες».

Ένα παιδί μέχρι 3 ετών που είναι στη φυλακή με τη μητέρα του αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει ή είναι πολύ μικρό για να καταλάβει;

Για ένα βρέφος, που είναι σημαντική η αγκαλιά της μητέρας του, είναι πιο εύκολη η παραμονή στη φυλακή. Αλλά τα μεγαλύτερα παιδιά, από 1 έως 3 ετών, έχουν άγχος και συνείδηση, ότι η πόρτα του κελιού κλειδώνει, αν και οι χώροι και οι συνθήκες για τις μητέρες κρατούμενες είναι καλύτερες από τις άλλες. Πάντως, έχω μιλήσει με γυναίκες που λένε ότι τα παιδιά τους θέλουν να ανοίξει τώρα η πόρτα του κελιού ή πετάγονται όταν ακούν τον ήχο της πόρτας που κλείνει και του κλειδιού που γυρίζει. Ασφαλώς τα παιδιά έχουν ένα ρίσκο «ιδρυματισμού» σε αυτές τις περιπτώσεις. Ακόμη, η μητέρα είναι πολύ αγχωμένη και αυτό τα παιδιά το «πιάνουν». Πάντως, πολλές φορές έχω σκεφτεί τι είναι καλύτερο. Και έχω καταλήξει –είναι προσωπική μου άποψη αυτή- ότι είναι προτιμότερο να πάρει μία μητέρα το παιδί της στη φυλακή, μέχρι 3 ετών, παρά να το αφήσει σε κάποιο ίδρυμα.

Υπάρχει ο κίνδυνος η φυλακή να γίνει οικεία στο παιδί και, όταν μεγαλώσει, να στραφεί στην παρανομία;

Δεν έχω κάποια στοιχεία για αυτό ούτε έχω διαβάσει κάποια σχετική ψυχολογική μελέτη. Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει κυρίως με τους εφήβους. Δηλαδή, νέοι που έχουν μπει σε ιδρύματα έχουν το στίγμα που τους ακολουθεί, αλλά και ψυχολογικά αισθάνονται «at home", οπότε δεν τους τρομάζει τόσο πολύ η ιδέα του εγκλεισμού. Για αυτό πρέπει να είναι πολύ προσεκτική η δικαιοσύνη όταν βάζει ανήλικους σε ιδρύματα αγωγής. Για τα πολύ μικρά παιδιά δεν νομίζω ότι συμβαίνει αυτό. Επηρεάζονται όταν γενικότερα μεγαλώνουν σε ένα παραβατικό περιβάλλον, με τον πατέρα και τη μητέρα τους και τις συνθήκες στο σπίτι να ευνοούν κάτι τέτοιο.

Μια γυναίκα που θα μπει στη φυλακή έγκυος πού θα γεννήσει;

Υπάρχουν γυναίκες κρατούμενες –για σοβαρά αδικήματα βέβαια, γιατί αν δεν ήταν σοβαρά ο δικαστής υποθέτω ότι θα έδειχνε μια επιείκεια, θα έδινε μια αναστολή- οι οποίες είναι έγκυες. Όταν τις πιάσουν οι πόνοι, μεταφέρονται σε δημόσιο νοσοκομείο υπό επιτήρηση και γεννάνε. Στη συνέχεια επιστρέφουν στη φυλακή μαζί με το παιδί τους, εφόσον φυσικά θέλουν να το έχουν μαζί τους.

Το παιδί είναι παρηγοριά για τη γυναίκα κρατούμενη;

Πολύ! Είναι μεγάλη παρηγοριά, αλλά το χρησιμοποιεί και για να πιέσει καταστάσεις υπέρ της...

Ποια είναι η αντιμετώπιση των σωφρονιστικών υπαλλήλων απέναντι στις μητέρες κρατούμενες και στα παιδιά τους;

Οι φύλακες σε αυτά τα καταστήματα είναι γυναίκες και οι περισσότερες μητέρες. Συνήθως έχουν μια ευαισθησία και μια τρυφερότητα απέναντι στα παιδιά. Φυσικά αυτό δεν ακυρώνει το γεγονός ότι για τα παιδιά υπάρχει μια «δεύτερη ποινή», εκτός δηλαδή από εκείνη της μητέρας.

συντάκτης : Παναγιώτης Σουρέλης