Η ανάπτυξη των νηπίων αφορά διάφορους τομείς όπως η ομιλία, η επικοινωνία, η αδρή κινητικότητα (πότε κάθεται , πότε βαδίζει...) και η λεπτή κινητικότητα (σύλληψη με τα δάκτυλα, γραφή..). Αν σε κάποιον ή κάποιους τομείς υστερεί ένα παιδί τότε εμφανίζει διαταραχή της ανάπτυξης. Αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1940. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι ( σύμφωνα με τον Wing& Gould 1979) η καθυστέρηση ομιλίας, η διαταραχή στην επικοινωνία, η διαταραχή στην συμπεριφορά και η διαταραχή στις κοινωνικές σχέσεις.

Ποιες είναι οι αναπτυξιακές διαταραχές;

Στις αναπτυξιακές διαταραχές διακρίνουμε 5 βασικές κατηγορίες.

Aυτισμός (Autism)
Σύνδρομο Asperger (Asperger Syndrome)
Σύνδρομο Rett (Rett Syndrome)
Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή (Childhood Disintegrative Disorder)
Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή- μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (P.D.D.-N.O.S., Pervasive Developmental Disorder- not otherwise specified)

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του παιδιού με αναπτυξιακή διαταραχή;

Πρόκειται για μια εγκεφαλική δυσλειτουργία. Τα παιδιά αυτά αντιλαμβάνονται διαφορετικά τον γύρω κόσμο και έχουν αδυναμία έκφρασης επιθυμιών και συναισθημάτων .

Τα παιδιά με αναπτυξιακή διαταραχή παρουσιάζουν απόσυρση και αδιαφορία για τους άλλους. Συχνά το παιδί δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα αντικείμενα παρά για τους ανθρώπους. Ο ύπνος τους είναι διαταραγμένος.

Τα παιδιά αυτά καθυστερούν να μιλήσουν. Κάποια δεν αναπτύσσουν καθόλου λόγο ή έχουν περιορισμένο λόγο. Πολλές φορές δυσκολεύονται και στην κατανόηση του λόγου (προφορικού ή γραπτού). Παρουσιάζουν συχνά «ηχολαλία» , δηλαδή επαναλαμβάνουν τη φράση που άκουσαν π.χ. Τα ρωτάς «θέλεις νερό;» και απαντούν «θέλεις νερό;». Τα παιδιά που έχουν λόγο, αυτός είναι μονότονος και κοφτός. Δεν κατανοούν το χιούμορ ή την ειρωνεία, δεν μπορούν να ακολουθούσουν τη ροή μιας συζήτησης και εμμένουν στα δικά τους θέματα

Δεν προσεγγίζουν άλλα παιδιά και δυσκολεύονται να κάνουν φιλίες. Έχουν παράξενη συμπεριφορά (δεν ακολουθούν τους «άγραφους» κοινωνικούς κανόνες). Παρουσιάζουν ξεσπάσματα, φωνές, εκρήξεις οργής και επιθετικότητα στους άλλους ή και στον εαυτό τους .

Δεν ανταποκρίνονται στο όνομα τους και δεν ακολουθούν εντολές. Μοιάζουν να μην ακούν. Αποφεύγουν τη βλεμματική επαφή (δεν σε κοιτούν στα μάτια)

Δυσκολεύονται τόσο να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων όσο και να εκφράσουν τα δικά τους με κατάλληλο τρόπο.

Προσκολλώνται σε αντικείμενα για ώρες. Κάνουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις χωρίς νόημα (στερεοτυπίες), δεν μπορούν να παίξουν με φαντασία. Επικεντρώνονται σε πολύ μικρές και ασήμαντες λεπτομέρειες στα αντικείμενα του περιβάλλοντός τους (πχ στη ρόδα από ένα αυτοκίνητο). Βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι η δυσκολία που έχουν τα παιδιά αυτά να κάνουν φανταστικό παιχνίδι με παιχνίδια ή με άλλους ανθρώπους.

Συχνά στα παιδιά αυτά συναντούμε και νευρολογικά προβλήματα με κυρίαρχο την επιληψία που εμφανίζεται στην παιδική και εφηβική ηλικία σε ποσοστό 30%.

Τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν αισθητηριακές διαταραχές. Αυτό σημαίνει ότι αντιλαμβάνονται πάρα πολύ έντονα από εμάς τα οπτικά, ακουστικά, οσφρητικά, γευστικά, απτικά ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν παράξενες αντιδράσεις στην παρουσία τους. (π.χ. ήχους, στο άγγιγμα..)
Που οφείλονται οι αναπτυξιακές διαταραχές;

Φανταστείτε τη διαταραχή αυτή σαν ένα παζλ, στο οποίο την κυρίαρχη θέση έχει η κληρονομική προδιάθεση (τα γονίδια που κληρονομεί το παιδί) αλλά για την εκδήλωση της διαταραχής επηρεάζουν παράγοντες από το περιβάλλον. Δεν είναι μία η αίτια αλλά πολλαπλές. Τα αγόρια προσβάλλονται περισσότερο από τα κορίτσια 4:1.

Τα τελευταία χρόνια οι αναπτυξιακές διαταραχές παρουσιάζουν ανησυχητική αύξηση ( από 1 /10000 τις περασμένες δεκαετίες σε 1/100). Πολλοί ερευνητές ενοχοποιούν εξωτερικούς παράγοντες. Φαίνεται ότι η εγκεφαλική δυσλειτουργία που υπάρχει στα παιδιά με αναπτυξιακή διαταραχή επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες:

Στα παιδιά με αυτισμό συναντούμε πολλές φορές γαστρεντερικά προβλήματα όπως: χρόνια διάρροια, δυσκοιλιότητα, βλέννες ή αίμα στα κόπρανα, υποτροπιάζοντα κοιλιακά άλγη, μετεωρισμό κοιλίας. Έχει διαπιστωθεί σε αρκετές μελέτες ότι τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν φλεγμονή στο έντερο. Όποτε πολλά από τα προβλήματα συμπεριφοράς μπορούν να αποδοθούν στα γαστρεντερικά προβλήματα.

Πολλά από τα παιδιά παρουσιάζουν τροφικές αλλεργίες με κύριο εκπρόσωπο το γάλα (καζεΐνη) και τα δημητριακά (γλουτένη). Η αλλεργία στην καζεΐνη και γλουτένη οδηγεί σε φλεγμονή του εντέρου και ανεπαρκή πέψη. Οι ουσίες αυτές περνούν στο αίμα και επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Η ανεπαρκής πέψη και το φτωχό διαιτολόγιο που ακολουθούν τα παιδιά αυτά έχει ως αποτέλεσμα έλλειψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων.

Πολλά παιδιά παρουσιάζουν προβλήματα στο μεταβολισμό. Υπάρχουν παθήσεις στο μεταβολισμό που δημιουργούν προβλήματα στον εγκέφαλο. Στις παθήσεις αυτές οι ουσίες που απορροφώνται από το έντερο ο οργανισμός δεν μπορεί να τις διασπάσει πλήρως, με αποτέλεσμα να συγκεντρώνονται στον εγκέφαλο και να διαταράσσουν τη λειτουργία του.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν μελέτες σχετικά με την υπερφόρτωση του οργανισμού με βαρέα μέταλλα (όπως ο υδράργυρος) . Οι ουσίες αυτές επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία.

Πολλά παιδιά παρουσιάζουν ανοσολογικές διαταραχές. Έχουν διαπιστωθεί σε μελέτες ότι σε παιδιά με αυτισμό υπάρχουν αντισώματα που στρέφονται εναντίον των εγκεφαλικών κυττάρων.

Τι από όλα αυτά φταίει δεν έχει ξεκαθαριστεί. Όταν στη δημιουργία μιας νόσου συμμετέχουν πολλοί παράγοντες είναι πολύ δύσκολο να διευκρινιστεί τι ακριβώς φταίει.
Πότε ανησυχεί ο γονιός;

Ήδη από την ηλικία των 12-18 μηνών τα πρώτα σημάδια των αναπτυξιακών διαταραχών είναι εμφανή:

Αδιαφορία σε ακουστικά ή οπτικά ερεθίσματα
Διαταραχές ύπνου
Απουσία βλεμματικής επαφής
Παράξενα παιχνίδια με τα χέρια
Στερεότυπες κινήσεις σώματος
Παράξενα παιχνίδια με τα αντικείμενα και προσκόλληση σε αυτά
Αδιαφορία για τα άτομα που το περιβάλλουν (παιδιά ή ενήλικες)
Στους 12 μήνες δεν κατανοούν, δεν δείχνουν με το δάχτυλο
Συχνά παρουσιάζουν αυτοεπιθετικότητα
Απουσία ομιλίας ή της εξέλιξης της και ηχολαλία