«Ο γιος μου είναι 5,5 χρόνων κι ακόμα δεν έχει καταφέρει να μένει στεγνός τη νύχτα. Ο μόνος τρόπος για να σηκωθεί στεγνός το πρωί είναι να φροντίσω εγώ να τον σηκώσω δύο φορές και μάλιστα την κατάλληλη ώρα», μας λέει η Χριστίνα, μητέρα του Πέτρου. «Συνήθως περιμένω να τον πάρει ο ύπνος για να του φορέσω πάνα, γιατί νιώθει ότι είναι πολύ μεγάλος για να τη φοράει ακόμη. Του έχουμε κάνει πολλές φορές υπέρηχο νεφρών και εξετάσεις για ουρολοίμωξη, αλλά δεν δείχνουν κάτι». Όπως είναι φυσικό, η Χριστίνα αγχώνεται και ανησυχεί. Θα καταφέρει ο γιος της να ξεπεράσει αυτή τη φάση και να «μεγαλώσει» σε αυτό τον τομέα όπως τα άλλα παιδιά της ηλικίας του; Η περίπτωση του Πέτρου όμως δεν είναι η μοναδική. Αυτό που του συμβαίνει ονομάζεται «νυχτερινή ενούρηση» και αφορά περίπου 60.000 παιδιά στην Ελλάδα. Μέχρι την ηλικία των πέντε ετών είναι φυσιολογικό το παιδί να «βρέχει» το κρεβάτι του τα βράδια. Στη συνέχεια, η νυχτερινή ενούρηση μειώνεται με ρυθμό 15% κάθε χρόνο. Για να πούμε ότι υπάρχει πρόβλημα, θα πρέπει αυτή η κατάσταση να συνεχίζεται κάθε βράδυ (ή σχεδόν κάθε βράδυ) αφού το παιδί περάσει τα πέντε του χρόνια και εφόσον δεν έμεινε στεγνό για διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών. Τότε θεωρείται ότι πάσχει από «νυχτερινή ενούρηση», δηλαδή από ακούσια απώλεια ούρων κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που δεν θα πρέπει να σας ανησυχεί ιδιαίτερα, αρκεί να δείξετε προσοχή τόσο εσείς όσο και ο παιδίατρος. Ένα ενουρητικό παιδί είναι –συνήθως– ένα υγιές παιδί και το πιο πιθανό είναι η ενούρηση να οφείλεται στην αργή ωρίμανση ενός αδένα που ονομάζεται υπόφυση. Δεν είναι επίσης σπάνιο το φαινόμενο τα παιδιά να εμφανίζουν απώλεια ούρων τη νύχτα όταν βρίσκονται υπό ψυχολογικό στρες και –λιγότερο συχνά– όταν έχουν κάποια λοίμωξη στο ουροποιητικό σύστημα.

Οι πιο συχνές αιτίες

Η νυχτερινή ενούρηση διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Η πρωτοπαθής αναφέρεται σε παιδιά που δεν έχουν καταφέρει να ελέγξουν την απώλεια ούρων όταν κοιμούνται. Η δευτεροπαθής αναφέρεται σε παιδιά που πριν την εμφάνισή της έχουν παραμείνει στεγνά το βράδυ για διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι υπάρχουν παιδιά που «βρέχονται» από τότε που γεννήθηκαν, χωρίς να έχουν καταφέρει έστω και για λίγες μέρες να αποκτήσουν τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης τους, και άλλα στα οποία το πρόβλημα εμφανίζεται ξαφνικά. Αυτή η δεύτερη περίπτωση εκδηλώνεται κυρίως στην πρώτη σχολική ηλικία. Τα αίτια είναι συνήθως ψυχολογικά, όπως, για παράδειγμα, η ζήλια για τη γέννηση ενός άλλου παιδιού, η απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου, το άγχος και η στεναχώρια που προκαλεί ένα διαζύγιο, οι συχνοί καβγάδες στην οικογένεια, η έναρξη του σχολείου, καθώς και η αλλαγή σπιτιού.

Τα αίτια της πρωτοπαθούς νυχτερινής ενούρησης δεν είναι επακριβώς γνωστά. Στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται σε καθυστέρηση της ωρίμανσης της υπόφυσης, με αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή ούρων κατά τη διάρκεια της νύχτας (λόγω προσωρινής έλλειψης της αντιδιουρητικής ορμόνης που παράγεται από αυτήν), ή σε μικρή χωρητικότητα της ουροδόχου κύστης. Η ορμόνη αυτή, η βαζοπρεσσίνη, έχει τη δυνατότητα να μειώνει την παραγωγή ούρων και εκκρίνεται σε μεγαλύτερη ποσότητα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Στα παιδιά που πάσχουν από πρωτοπαθή νυχτερινή ενούρηση παράγεται σε μικρότερες ποσότητες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παράγουν πολλά ούρα τη νύχτα, που υπερβαίνουν τη χωρητικότητα της κύστης τους, η οποία «ξεχειλίζει» κι έτσι βρέχονται στον ύπνο τους.

Μερικές φορές, η ξαφνική νυχτερινή απώλεια ούρων σε παιδιά σχολικής ή προσχολικής ηλικίας μπορεί να είναι το καμπανάκι που προειδοποιεί για κάποιο σοβαρότερο πρόβλημα, όπως, π.χ., για την εμφάνιση υποτροπιάζουσας ουρολοίμωξης ή ακόμα (σε συνδυασμό με κάποια άλλα συμπτώματα, όπως έντονη δίψα, απώλεια βάρους κ.ά.) για σακχαρώδη διαβήτη. Είναι όμως φανερό ότι σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι η νυχτερινή ενούρηση το πρόβλημα που απασχολεί παιδιάτρους και γονείς, αλλά πολύ σοβαρότερα προβλήματα υγείας.

Πίσω από την πρωτοπαθή ενούρηση, επίσης, μπορεί να κρύβεται και κληρονομική προδιάθεση. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, τρία στα τέσσερα παιδιά των οποίων και οι δυο γονείς είχαν παρουσιάσει νυχτερινή ενούρηση αντιμετωπίζουν ανάλογο πρόβλημα και περίπου τα μισά από τα παιδιά που «βρέχουν» το κρεβάτι τους έχουν τουλάχιστον ένα γονιό που έκανε το ίδιο. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά σταματούν τη νυχτερινή ενούρηση στην ίδια ηλικία με τους γονείς τους ή λίγο νωρίτερα.

Η διάγνωση θα επιβεβαιωθεί από τον παιδίατρο με το αναλυτικό ιστορικό και με κάποιες εξετάσεις. Ένα εργαλείο που θα βοηθήσει τον ειδικό να εξακριβώσει τον τύπο της διαταραχής και τα πιθανά αίτιά της είναι το «ημερολόγιο», ένα σημειωματάριο όπου θα καταγράφετε λεπτομερώς κάθε πότε πίνει υγρά το παιδί και κάθε πότε ουρεί. Με τη βοήθειά του ο γιατρός, σε μια προσπάθεια να διαμορφωθούν νέες συνήθειες, θα δώσει οδηγίες για το πότε το παιδί πρέπει να πίνει υγρά και πότε πρέπει να πηγαίνει στην τουαλέτα.

Τι να κάνω;

Η αντιμετώπιση της παιδικής νυχτερινής ενούρησης περιλαμβάνει τόσο μεθόδους που ενθαρρύνουν την αλλαγή συμπεριφορών όσο και ειδικά φάρμακα. Μερικές από τις κλασικές μεθόδους πρόληψης των «νυχτερινών ατυχημάτων» είναι:

Ο περιορισμός των υγρών που καταναλώνει το παιδί πριν φτάσει η ώρα να πέσει για ύπνο.
Η ενθάρρυνση για πλήρη κένωση της κύστης λίγο πριν κοιμηθεί.
Η καταγραφή των συνηθειών του τη νύχτα, ώστε να προλαβαίνετε να το σηκώνετε έγκαιρα για να πάει στην τουαλέτα.
Η αποφυγή οποιασδήποτε τιμωρίας σχετίζεται με το πρόβλημα.
Η επιβράβευση όσες νύχτες το κρεβάτι μένει στεγνό.

Μην το αγχώνετε

Η νυχτερινή ενούρηση δεν είναι αρρώστια. Είναι μια ενοχλητική πάθηση που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ψυχραιμία, όσο το δυνατόν πιο νωρίς –πριν συμπληρώσει το παιδί τα έξι του χρόνια– ώστε να μην επιβαρυνθεί το ίδιο ψυχολογικά. Τα παιδιά που βρέχονται στον ύπνο τους νιώθουν ντροπή, άγχος, ανασφάλεια και πολλές φορές φόβο απέναντι στους γονείς. Γι' αυτό, δεν πρέπει ποτέ να το τιμωρείτε ή να το μαλώνετε. Εξηγήστε του ότι δεν φταίει, ότι κι άλλοι συνομήλικοί του αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα κι ότι με τις κατάλληλες κινήσεις γρήγορα θα αποκτήσει τον έλεγχο. Προσπαθήστε να μπείτε στη θέση του και να καταλάβετε αυτό που αισθάνεται. Φροντίστε να το καθησυχάσετε, να το στηρίξετε και να το ενισχύσετε. Μην επιτρέψετε να το κοροϊδεύουν τα άλλα μέλη της οικογένειας και ιδιαίτερα τα αδέρφια του. Αντίθετα, είναι καλό να το επαινείτε για κάθε στεγνή νύχτα. Έτσι, το βοηθάτε να καλλιεργήσει την αυτοπεποίθησή του και να αποκτήσει θάρρος.

Τελικά εκεί βρίσκεται και το μεγάλο ζήτημα στη νυχτερινή ενούρηση: Είναι μια πάθηση που υπονομεύει την αυτοεκτίμηση του παιδιού και το κάνει να αισθάνεται αποκομμένο, απομονωμένο και «διαφορετικό» από τους φίλους του, από την τάξη του ακόμα και από την οικογένειά του. Η αποκατάσταση της υγείας του θα επαναφέρει την αυτοεκτίμησή του σε υψηλότερα επίπεδα ακόμα και σε σχέση με εκείνα των συνομηλίκων του που ποτέ δεν βράχηκαν τη νύχτα.

Πού μπορεί να οφείλεται η νυχτερινή ενούρηση

Μειωμένη έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης.
Μικρό μέγεθος της ουροδόχου κύστης.
Βαρύς ύπνος.
Αίσθημα ζήλιας προς μικρότερο αδερφάκι.
Ανασφάλεια, αδικαιολόγητο άγχος.
Προβλήματα επικοινωνίας και καβγάδες ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας.
Φοβίες (ζώα, φαντάσματα, κεραυνοί, θάνατος).

Το μυστικό της βαζοπρεσσίνης

Όλες οι μέθοδοι βοήθειας του παιδιού με νυχτερινή ενούρηση είναι χρήσιμες, αλλά πολλές φορές αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Η φαρμακευτική αγωγή είναι κοινή πρακτική και μετά από δοκιμές πολλών φαρμάκων περιλαμβάνει πλέον σχεδόν αποκλειστικά τη χρήση ενός αναλόγου της αντιδιουρητικής ορμόνης (βαζοπρεσσίνη) που παλαιότερα κυκλοφορούσε σε μορφή σπρέι, ενώ πλέον κυκλοφορεί σε μορφή επιγλώσσιου χαπιού που διαλύεται στο στόμα.

Η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στην αναπλήρωση του ελλείμματος βαζοπρεσσίνης που παρατηρείται στο ενουρητικό παιδί και στην αποκατάσταση

του ισοζυγίου των παραγόμενων ούρων, ώστε η ουροδόχος κύστη να μην «ξεχειλίζει» πια.

Όταν η φαρμακευτική αγωγή χρησιμοποιηθεί σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού και συνδυαστεί με συμβουλευτική και εκπαιδευτική αγωγή, σωστή ενημέρωση και υπομονή αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης της νυχτερινής ενούρησης.

Το ξέρατε ότι...

... περίπου το 10% των παιδιών ηλικίας μέχρι 7 ετών, το 5% ηλικίας μέχρι 10 και το 1% ηλικίας μέχρι 18 ετών αντιμετωπίζει πρόβλημα νυχτερινής ενούρησης;

... η συχνότητα με την οποία ένα παιδί βρέχει το κρεβάτι του ποικίλλει (1-2 φορές κάθε βράδυ έως 1-2 φορές το μήνα).

... τα αγόρια εμφανίζουν διπλάσια ποσοστά ενούρησης σε σύγκριση με τα κορίτσια σε μια αναλογία 2 προς 1 στην ηλικία των 11 ετών;