Το κεφάλι ενός νεογέννητου αποτελείται από επτά (7) διαφορετικά κόκαλα τα οποία ενώνονται μεταξύ τους. Το σημείο στο οποίο ενώνονται λέγεται ραφή. Οι ραφές είναι πάρα πολύ χρήσιμες γιατί δίνουν δυο σημαντικές δυνατότητες στο κεφάλι:
i. Γίνεται πάρα πολύ ευλύγιστο και εύπλαστο. Έτσι μπορεί να περάσει μέσα από τον κόλπο κατά την διάρκεια του τοκετού.
ii. Οι ραφές παρέχουν χώρο στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Φανταστείτε τι θα συνέβενε αν το κρανίο δεν μπορούσε να μεγαλώσει. Δεν θα υπήρχε ούτε η δυνατότητα στον εγκέφαλο να μεγαλώσει!!

Μόλις λοιπόν γεννηθεί ένα μωρό θα παρατηρήσετε ότι πολλές φορές το κεφάλι έχει ένα παράξενο σχήμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το νεογέννητο μωρό περνώντας από το γεννητικό κανάλι (κόλπος) μπορεί να παραμορφωθεί. Αυτή η παραμόρφωση διαρκεί μερικές μέρες ή βδομάδες. Αυτό είναι εντελώς φυσιολογικό και δεν πρέπει να σας ανησυχεί.

Τι είναι Πλαγιοκεφαλία σε μωρό βρέφος;

Πλαγιοκεφαλία σημαίνει ότι το κεφάλι του μωρού - βρέφους είναι ασύμμετρο. Επιπλέον παρατηρείται μία πεπλατυσμένη περιοχή στο πίσω, πλάγιο μέρος.

Πλαγιοκεφαλία εκ θέσεως

Η πλαγιοκεφαλία στην περίπτωση αυτή οφείλεται στην παρατεταμένη επαφή/πίεση ενός συγκεκριμένου σημείου στο κεφάλι. Αυτό συμβαίνει όταν το μωρό συνηθίζει να κοιμάται ή να ξαπλώνει διατηρώντας το κεφάλι σε μία συγκεκριμένη θέση. Επειδή λοιπόν το κεφάλι σε ένα μωρό βρέφος είναι εύπλαστο και ευλύγιστο, όπως εξηγήσαμε πιο πάνω, στο σημείο όπου δέχεται την πίεση γίνεται επίπεδο. Μάλιστα πολλές φορές στο σημείο της πλαγιοκεφαλίας δεν υπάρχουν ούτε τρίχες.

Το 1992 η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία εξέδωσε οδηγία τα βρέφη να κοιμούνται σε ύπτια θέση προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος "Συνδρόμου Αιφνιδίου Θανάτου". Αυτό ήταν αποτέλεσμα πολυκεντρικών μελετών οι οποίες έδειξαν ότι η θέση αυτή μειώνει την πιθανότητα του Συνδρόμου Αιφνιδίου Θανάτου κατά 40%. Πραγματικά λοιπόν μειώθηκε δραματικά το σύνδρομο αυτό αλλά εξαπλασιάστηκαν τα περιστατικά πλαγιοκεφαλίας. Παρά το γεγονός αυτό η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία πολύ δικαιολογημένα επιμένει στην αρχική οδηγία, γιατί αξίζει το κόπο να έχουμε μερικά παιδιά με πλαγιοκεφαλία για να σωθούν εκατοντάδες παιδιά (Μείωση κινδύνου Συνδρόμου Αιφνιδίου Θανάτου).

Ένα πρόωρο μωρό έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξει πλαγιοκεφαλία θέσεως γιατί:

1. Tο κεφάλι των προώρων μωρών είναι πιο εύπλαστο.

2. Τα πρόωρα μωρά συχνά παρουσιάζουν προβλήματα με αποτέλεσμα να παραμείνουν ακίνητα στην ύπτια θέση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Τέλος πλαγιοκεφαλία θέσεως μπορεί να αναπτύξει ένα μωρό μέσα στην μήτρα της μητέρας λόγω θέσης και των πιέσεων τις οποίες δέχεται.

Ποιες οι αιτίες της πλαγιοκεφαλίας σε μωρό βρέφος
Κύρια αιτία πλαγιοκεφαλίας αποτελεί η θέση που κοιμάται / ξαπλώνει το μωρό βρέφος. Εκτός όμως από αυτή την αιτία, πλαγιοκεφαλία μπορεί να προκαλέσουν οι πιο κάτω παράγοντες.

1. Ραιβόκρανο. Στο ραιβόκρανο το κεφάλι του μωρού γέρνει από την μια πλευρά. Αυτό συνήθως οφείλεται στο γεγονός ότι οι μύες του λαιμού είναι σφικτοί ή κοντοί από τη μια πλευρά, με αποτέλεσμα να υποχρεώνουν το κεφάλι να γέρνει προς την πλευρά τους. Πιο σπάνια μπορεί το ραιβόκρανο να οφείλεται σε προβλήματα όρασης όπως είναι η διπλωπία (Το παιδί βλέπει διπλά και προσπαθεί να βρει μια θέση στην οποία να βλέπει καλύτερα).

2. Κρανιοσυνοστέωση. Κάποιες φορές οι ραφές κλείνουν πρόωρα (κολλούν δηλαδή τελείως τα κόκαλα μεταξύ τους, πριν την ώρα τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να μεγαλώσουν άλλο). Η κατάσταση αυτή ονομάζεται πρόωρη σύγκλιση μίας ή περισσοτέρων ραφών κρανίου. Η κρανιοσυνοστέωση μπορεί να οδηγήσει σε ανάλογες δυσμορφίες. Η κρανιοσυνοστέωση είναι πολύ σοβαρή κατάσταση, η οποία μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η διάγνωση γίνεται συνήθως από κρανιοπροσωπικό χειρουργό ή νευροχειρουργό. Πιθανόν να είναι αναγκαία η χειρουργική αντιμετώπιση της κρανιοσυνοστέωσης.

Πως γίνεται η διάγνωση της πλαγιοκεφαλίας;
Οι γονείς πολύ εύκολα θα αντιληφθούν ότι μωρό παρουσιάζει κεφάλι με παράξενο σχήμα. Συνήθως η πίσω πλάγια πλευρά του κεφαλιού επιπεδώνεται. Το αυτί σε αυτήν την πλευρά σπρώχνεται προς τα εμπρός.

Η διάγνωση γίνεται από τον γιατρό ο οποίος θα εξετάσει το παιδί αφού πρώτα πάρει λεπτομερές ιστορικό το οποίο αφορά την εγκυμοσύνη, το τοκετό και τους πρώτους μήνες ζωής. Κάποιες φορές μπορεί να ζητήσει να γίνουν επιπλέον εξετάσεις, όπως ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

Η σωστή, έγκαιρη διάγνωση έχει σαν αποτέλεσμα το καλύτερο σχεδιασμό θεραπείας, η οποία θα οδηγήσει στην καλή πρόγνωση.

Πλαγιοκεφαλία - Θεραπεία

Η θεραπεία της πλαγιοκεφαλίας έχει άμεση σχέση με την αιτία. Αν η αιτία της πλαγιοκεφαλίας είναι το ραιβόκρανο τότε η φυσιοθεραπεία θα βελτιώσει το ραιβόκρανο και σύντομα θα εξαφανίσει το πρόβλημα της πλαγιοκεφαλίας.

Σε περίπτωση που η πλαγιοκεφαλία είναι αποτέλεσμα κρανιοσυνοστέωσης τότε θα πρέπει να αντιμετωπισθεί πρώτα η κρανιοσυνοστέωση. Στην πλειοψηφία όμως των περιπτώσεων η πλαγιοκεφαλία οφείλεται στην θέση του κεφαλιού. Γι αυτό ονομάζεται πλαγιοκεφαλία θέσεως.

Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών με πλαγιοκεφαλία θέσεως γίνεται καλά με απλές μεθόδους. Πιο κάτω ακολουθούν απλές συμβουλές σε γονείς:

1. Γονείς, προσπαθήστε όταν βάζετε το μωρό βρέφος για ύπνο να τοποθετείτε το κεφάλι στην αντίθετη πλευρά από αυτήν που συνήθιζε μέχρι τώρα. Παρά το γεγονός ότι πολλοί γονείς λένε ότι πολύ γρήγορα το μωρό βρέφος θα αλλάξει τη θέση αυτή εντούτοις βρέθηκε ότι είναι αποτελεσματικό.
2. Γονείς, σκεφτείτε να αλλάξετε τη θέση του κρεβατιού μέσα στο δωμάτιο. Μπορεί να υπάρχει κάτι μέσα στο δωμάτιο που να τραβά τη προσοχή του παιδιού με αποτελέσμα να θέλει να το κοιτάζει επίμονα.
3. Όσο το μωρό δεν κοιμάται προσπαθήστε να το κρατάτε μπρούμυτα. Προσοχή, να το επιβλέπετε όλο αυτό το χρόνο. Σε αυτή τη θέση βοηθάτε το μωρό να αναπτύξει ένα όμορφο κεφάλι αλλά ταυτόχρονα έχει την δυνατότητα να εξερευνήσει το περιβάλλον.
4.ΠΡΟΣΟΧΗ στα διάφορα ειδικά μαξιλάρια που κυκλοφορούν για θεραπεία πλαγιοκεφαλίας. Η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία δεν συστήνει κανένα μαξιλάρι που περιορίζει τις κινήσεις της κεφαλής. Γονείς, μην τα αγοράσετε ποτέ από μόνοι σας. Να τα χρησιμοποιήσετε μόνο αν σας δοθούν από ειδικό γιατρό.

Πότε χρησιμοποιούμε ορθοτικά μέσα στην πλαγιοκεφαλία.

Σε ένα πάρα πολύ μικρό ποσοστό παιδιών (παιδιά με μεγάλου βαθμού πλαγιοκεφαλία) με παλγιοκεφαλία θέσεως μπορεί να χρησιμοποιηθούν ορθοτικά μέσα όπως για παράδειγμα ειδικά κράνη με αφρώδη εσωτερική επένδυση. Αυτά τα κράνη σχεδιάζονται αποκλειστικά για κάθε παιδί, με σκοπό να ασκήσουν τις κατάλληλες πιέσεις στις προεξέχουσες περιοχές. Ταυτόχρονα παρέχουν την απαραίτητη αποφόρτιση στις πεπλατυσμένες περιοχές. Ο μέσος όρος του χρόνου εφαρμογής τους είναι 3 έως 6 μήνες. Ο χρόνος εφαρμογής εξαρτάται από το βαθμό της ασυμμετρίας και την ηλικία που ξεκίνησε η θεραπεία.

Πρόγνωση πλαγιοκεφαλίας

Η πρόγνωση των παιδιών με πλαγιοκεφαλία είναι άριστη. Μεγαλώνοντας το παιδί αρχίζει να χρησιμοποιεί διαφορετικές θέσεις τοποθέτησης του σώματος, κεφαλής. Συνήθως το πρόβλημα λύνεται χωρίς καμία θεραπεία μέχρι τα πρωτα γενέθλια. Πολύ σπάνια, υπάρχουν μωρά με πολύ σοβαρή μορφή πλαγιοκεφαλίας που μπορεί να χρειαστούν κάποια μορφή χειρουργικής επέμβασης, που συνήθως γίνεται στην ηλικία των 12-18 μηνών.

Παρά το γεγονός ότι η ύπτια θέση που κοιμούνται σήμερα τα παιδιά αυξάνει τη πιθανότητα πλαγιοκεφαλίας εντούτοις οφείλουμε να συνεχίσουμε να τα κοιμίζουμε σε αυτή τη θέση γιατί ξέρουμε ότι μειώνεται ο κίνδυνος Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε για να μιεωθεί η πιθανότητα πλαγιοκεφαλίας είναι κάθε φορά να βάζουμε το κεφάλι του παιδιού σε διαφορετική θέση.

Αδάμος Χατζηπαναγής, Παιδίατρος