Ακόμη και το 2χρονο παιδί, λοιπόν, μπορεί να καταλάβει ότι έχει κάποιου είδους ισχύ επάνω στον γονιό. Για παράδειγμα ένα παιδί 2 ετών που κλαίει τη νύχτα και ζητάει τους γονείς του, ουσιαστικά εκπαιδεύει τον εαυτό του στο να τους ξυπνήσει και να ανακουφιστεί.

Τα παιδιά μαθαίνουν να έχουν συγκεκριμένες αντιδράσεις από τους γονείς τους από πολύ μικρή ηλικία. Τυπικά, λίγο πρίν το παιδί γίνει 15 μηνών μπορεί να καταλάβει τη δυναμική του και οι γονείς μπορούν επίσης να το καταλάβουν. Μπορεί να νιώσουν ότι τους χειρίζεται και να εκδηλώσουν την αποστροφή τους στο παιδί. Σε αυτή τη περίπτωση, οι γονείς πρέπει να επέμβουν για να αλλάξουν τη δυναμική της σχέσης τους μαζί του κι αυτό σημαίνει να θυμηθούν ποιος είναι ο γονιός και ποιο το παιδί και ο τόνος τους να είναι σταθερός, και γεμάτος αγάπη- όχι αυστηρός, όμως σταθερός.

Ας υποθέσουμε ότι έχεις ένα μεγαλύτερο παιδί και θέλεις να του βάλεις όρια, σχετικά π.χ. με το πόσες ώρες θα κάθεται στον υπολογιστή. Στη πορεία το παιδί θα σε δοκιμάσει, προσπαθώντας να επεκτείνει το ωράριο που του έχεις θέσει και να παραβιάσει τα όριά σου. Θα πρέπει να επέμβεις αμέσως μόλις συμβεί αυτό και να πείς «Το έχουμε συζητήσει αυτό, ότι θα κάθεσαι στον υπολογιστή 30 λεπτά κι εσύ το έχεις κάνει 45. Αν δεν το κλείσεις τώρα, δεν θα κάτσεις καθόλου στον υπολογιστή αύριο». Το παιδί, θα προσπαθήσει επίσης να σε δοκιμάσει με ακραίες εναλλαγές διάθεσης οπότε θα πρέπει να είσαι έτοιμος να τις αντιμετωπίσεις.

Υπάρχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για τον γονέα όταν δεν αντιμετωπίζει εγκαίρως, τη χειριστική συμπεριφορά του παιδιού;

Ναι, μπορεί να υπάρξουν, ειδικά όταν το παιδί μαθαίνει ότι ο μόνος τρόπος για να πάρει αυτό που θέλει, είναι να χειριστεί τους γονείς του. Τα παιδιά είναι πολύ καλά στον χειρισμό και αν τον επιτρέψεις, θα επεκταθεί και εκτός σπιτιού, δηλαδή σε φίλους, συμμαθητές, δασκάλους κλπ. Επιτρέποντας μια τέτοια συμπεριφορά, επιτρέπεις σε ένα παιδί να αποκτήσει μια αρνητική πλευρά στον χαρακτήρα του που θα το ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή του και ως ενήλικας, είναι πιο δύσκολο να αλλάξεις χαρακτήρα.

Μπορείς να δείς κάτι ανάλογο στον εργασιακό χώρο;

Στον εργασιακό χώρο μπορείς να δείς ενήλικες που ήταν χειριστικοί ως παιδιά, ειδικά όταν ένα άτομο προσπαθεί να αποφύγει να δουλέψει. Το άτομο αυτό έχει την ικανότητα να χειρίζεται τον εργοδότη ή τους συναδέλφους του, χωρίς εκείνοι να αντιλαμβάνονται τι ακριβώς συμβαίνει. Η χειριστική συμπεριφορά μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Συχνά οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη ντροπή για να πάρουν αυτό που θέλουν. Το άλλο άτομο αντιλαμβάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά αλλά δεν έχει πλήρη εικόνα του τι συμβαίνει.

Τι συμβαίνει στις σχέσεις αυτού του ατόμου, όπως στις φιλίες ή στο γάμο του;

Εκεί είναι που βλέπεις τον χαρακτήρα αυτού του ανθρώπου. Ένα χειριστικό άτομο μπορεί να διαστρεβλώσει τα πράγματα για να κάνει τον/τη σύντροφό του να νιώσει ότι φταίει ενώ μπορεί να τον κάνει να θυμώσει και να τον μπερδέψει.

Επομένως σε μια τέτοια σχέση η χειριστική συμπεριφορά υπάρχει αλλά δεν φαίνεται;

Ακριβώς. Η διαφορά με τους ενήλικες είναι ότι στα παιδιά, τη χειριστική συμπεριφορά την καταλαβαίνεις αλλά όσο μεγαλώνει το παιδί και τελειοποιεί αυτή τη συμπεριφορά, κάνει τους γύρω του να αισθάνονται άβολα χωρίς να μπορούν να καταλάβουν ακριβώς τι τους κάνει να νιώθουν έτσι.

Αν δεν αντιμετωπίσεις αυτή τη συμπεριφορά στη παιδική ηλικία, τι συμβαίνει; Σε ποια ηλικία είναι αργά να επηρεάσεις τη προσωπικότητα ενός τέτοιου παιδιού;

Πολλοί ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι στην ηλικία των 10-12 ετών είναι αργά να κόψεις αυτές τις συμπεριφορές. Προσωπικά δεν γνωρίζω ακριβώς την ηλικία από την οποία αρχίζει να γίνεται δύσκολο να σταματήσεις αυτές τις συμπεριφορές, ξέρω όμως πως όσο ένα παιδί μεγαλώνει, τόσο πιο δύσκολο είναι για τους ανθρώπους να το διαχειριστούν. Με σιγουριά μπορώ να πω πως στην ηλικία των 20 ετών είναι όντως αργά να αλλάξεις το χειριστικό χαρακτήρα του παιδιού.

Dr. Susan Ratherford

Ψυχολόγος

Photοgrapher: Paul Rikpe