Η ειλικρίνεια είναι μία πτυχή της ηθικής και υποδηλώνει μια σειρά χαρακτηριστικών, όπως είναι η ακεραιότητα, η αλήθεια, η αξιοπιστία, η δικαιοσύνη και η ευθύτητα, με την ταυτόχρονη απουσία του ψέματος και της εξαπάτησης.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν την ειλικρίνεια, κάνουν τους ανθρώπους, τους λαούς, και όλους τους πολιτισμούς να την εκτιμούν ιδιαίτερα! Έτσι και οι γονείς, θέλουν να έχουν παιδιά που να λένε την αλήθεια και που να μπορούν να τα εμπιστεύονται. Η διδασκαλία της ειλικρίνειας έχει τεράστια αξία γιατί αποτελεί κομμάτι της ηθικής ανάπτυξης και της συναισθηματικής δύναμης των παιδιών. Μέσα από την ειλικρίνεια αναπτύσσουν το χαρακτήρα τους και την αυτοεκτίμησή τους!

Η ειλικρίνεια όμως, δεν είναι πάντοτε εύκολη υπόθεση. Συχνά τα μικρά παιδιά (3-5 ετών) λένε απίστευτες ιστορίες χρησιμοποιώντας ψέματα. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό γιατί δυσκολεύονται να κάνουν τη διάκριση ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί να αποφύγει την αλήθεια και να πει ψέματα, για να εξυπηρετήσει ένα σκοπό, όπως για παράδειγμα να αποφύγει να κάνει κάτι, ή να αρνηθεί να αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του. Ένας έφηβος μπορεί να ανακαλύψει ότι το να μην είσαι ειλικρινής, θεωρείται αποδεκτό σε ορισμένες περιπτώσεις όπως το να μη λες την αλήθεια σε ένα φίλo ή φίλη, επειδή δε θέλεις να βλάψεις τα συναισθήματά του, και ένας άλλος έφηβος μπορεί να ψεύδεται για να προστατέψει την ιδιωτική του ζωή ή για να αισθανθεί ξεχωριστός και ανεξάρτητος από τους γονείς του.

Σε αρκετές περιπτώσεις χρειάζεται θάρρος για να πεις την αλήθεια, κάτι που μπορεί να ισχύσει για όλους ανεξάρτητα από την ηλικία μας. Η ειλικρίνεια δε βγαίνει πάντα με φυσικό τρόπο από μέσα μας και μπορεί μερικές φορές να είναι πολύ πιο εύκολο να πεις ψέματα από το να επιλέξεις το δρόμο της αλήθειας. Είναι όμως στο χέρι των γονιών να διδάξουν σε ένα παιδί να εκτιμάει την αξία της ειλικρίνειας και να είναι αρκετά γενναίο για να την αναδείξει και να την υποστηρίξει!

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας τείνουν να επαναλαμβάνουν τις συμπεριφορές για τις οποίες δέχονται προσοχή. Προτιμούν τη θετική προσοχή και τον έπαινο από την αρνητική προσοχή ή την τιμωρία, αλλά επίσης προτιμούν την αρνητική προσοχή από το να μη λάβουν καθόλου προσοχή. Όταν ένα μικρό παιδί λέει ψέματα, οι γονείς είναι καλό να προσπαθήσουν να τους δώσουν όσο λιγότερη προσοχή είναι δυνατόν (αφήνοντάς το να γνωρίζει ότι ξέρουν ότι δε λέει την αλήθεια).

Από την άλλη πλευρά, όταν πει την αλήθεια είναι σημαντικό να δεχτεί τον έπαινο των γονιών. Αν για παράδειγμα βάψει με μαρκαδόρο τους τοίχους και παραδεχτεί ότι έκανε λάθος, είναι σημαντικό οι γονείς να επαινέσουν το παιδί που αποκάλυψε την αλήθεια, και να αντισταθμίσουν την τιμωρία δίνοντας στο παιδί την ευκαιρία να επανορθώσει για ό,τι έκανε. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα αρχίσει να διακρίνει την αξία που δίνουν οι γονείς στην ειλικρίνεια από τη δυσαρέσκεια που προκάλεσε η συμπεριφορά του.

Ένας επίσης καλός τρόπος που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γονείς για να αντιληφθεί ένα μικρό παιδί την έννοια και τη σημασία της ειλικρίνειας, είναι μέσα από το παιχνίδι της αλήθειας! Για παράδειγμα, "Θα σου λέω κάποια πράγματα και εσύ θα λες αν είναι αλήθεια ή αν δεν είναι αλήθεια". Μπορείτε να ξεκινήσετε το παιχνίδι με απλά πράγματα και σιγά σιγά να προχωρήσετε σε πιο σύνθετες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, "- Το λεμόνι είναι κόκκινο. – Δεν είναι αλήθεια. – Από τα αυτιά μας ακούμε. – Αλήθεια. – Τρώω στα κρυφά μια σοκολάτα, αλλά λέω ότι δεν την έφαγα εγώ. – Δεν είναι αλήθεια. – Βρήκα ένα ευρώ στο πάτωμα, αλλά λέω ότι δεν βρήκα λεφτά. – Δεν είναι αλήθεια".

Εξηγήστε στο παιδί ότι όταν κάποιος δε λέει την αλήθεια, λέει ψέματα, και συζητήστε για ποιους λόγους είναι σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς (πχ. γνωρίζουν οι άλλοι τι πραγματικά συνέβη, είναι άδικο να κατηγορηθεί ένα άτομο που δε φταίει, μαθαίνουμε να κάνουμε το σωστό κ.α.). Μια επίσης καλή ευκαιρία για να διδαχτούν τα μικρά παιδιά τη σημασία της ειλικρίνειας είναι μέσα από τις ιστορίες και τα παραμύθια που έχουν ηθικά διδάγματα (πχ. ο βοσκός και ο λύκος)!

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι γονείς μπορούν να αρχίσουν να συζητούν με τα παιδιά το πόσο εκτιμούν την αξία της ειλικρίνειας στην οικογένεια τους. Πείτε στο παιδί πόσο σημαντικό είναι για όλους σας μέσα στην οικογένεια να μπορείτε να βασίζεστε ο ένας στον άλλον και πως θέλετε να λέτε την αλήθεια ακόμα και αν είναι δύσκολο. Αν δεν υπάρχει ειλικρίνεια ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, είναι λογικό να μην υπάρχει ούτε στενή σχέση, ούτε εμπιστοσύνη, αλλά ούτε και σεβασμός μεταξύ τους.

Χρησιμοποιήστε λέξεις που μπορούν να κατανοήσουν τα παιδιά και υπενθυμίστε τους τι σημαίνει ειλικρίνεια στην οικογένειά σας. Για παράδειγμα, "Στην οικογένειά μας λέμε την αλήθεια ακόμα και αν είναι δύσκολο να το κάνουμε", "Δεν παίρνουμε πράγματα που δεν είναι δικά μας", "Όταν κάνουμε κάτι που δεν είναι σωστό, αναλαμβάνουμε και την ευθύνη της πράξης μας". Εξηγήστε στα παιδιά πως οι άνθρωποι που λένε την αλήθεια κερδίζουν το σεβασμό και αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους. Ακόμα και αν έχουν να σας πουν κάτι που δε θα σας αρέσει, εξηγήστε πως μπορεί να υπάρξει συνέπεια, αλλά θα εκτιμήσετε και θα σεβαστείτε πάνω από όλα ότι σας είπαν την αλήθεια!

Σε κάθε περίπτωση οι γονείς είναι σημαντικό να δείξουν στα παιδιά ότι δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην ειλικρίνεια από ότι στην τιμωρία για την ανέντιμη συμπεριφορά. Ακόμα και αν χρειαστεί να επιβληθούν συνέπειες για το ψέμα τους, πρέπει να υπάρχει ένα όφελος για την τιμιότητα και την ειλικρίνειά τους.

Για να ενισχυθεί η ειλικρίνεια στα παιδιά, οι γονείς πρέπει να αποφεύγουν τους προσωπικούς χαρακτηρισμούς και τη διαπόμπευση όταν δεν κάνουν κάτι σωστά. Όταν τα παιδιά φοβούνται ότι θα ντροπιαστούν ή ότι θα χάσουν την αποδοχή των γονιών τους, το πιθανότερο είναι ότι θα επαναλάβουν την ανέντιμη ή τη μη ειλικρινή συμπεριφορά. Είναι στο χέρι των γονιών αν θα διδάξουν την ειλικρινή σχέση ή αν θα δημιουργήσουν μυστικά σε αυτήν. Η αποδοχή των γονιών είναι το πιο ισχυρό κίνητρο για τα παιδιά, για αυτό είναι προτιμότερο να εφαρμόζουν σύντομες συνέπειες χωρίς να απαιτούν την τελειότητα.

Τέλος, οι γονείς θα δώσουν το παράδειγμα της ειλικρίνειας με τη δική τους συμπεριφορά. Φυσικά αυτό σημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να είναι ειλικρινείς σε ένα επίπεδο όπου τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, την ωριμότητα και το συμφέρον του παιδιού. Κάποια θέματα είναι καλό να μένουν για τους μεγάλους γιατί μπορούν να αυξήσουν το άγχος των παιδιών.

Όταν είσαι ειλικρινής δεν ανησυχείς για τίποτε, δεν φοβάσαι κανέναν, γιατί η ειλικρίνεια δεν βλάπτει παρά μόνον εκείνους που προσποιούνται τον ειλικρινή είπε κάποιος, και αυτό είναι το πιο σημαντικό που μπορούν να διδάξουν οι γονείς στα παιδιά!