Φωνολογική ή φωνογραφική ενημερότητα;

Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή ξεκινάμε από αυτό που το παιδί γνωρίζει, τον προφορικό λόγο και το βοηθάμε να καταλάβει αυτό που δεν γνωρίζει, το γραπτό. Έτσι, καλλιεργείται σταδιακά το πέρασμα από τον προφορικό στο γραπτό λόγο, καθώς οι τεχνικές το βοηθούν να αντιληφθεί πώς οι ήχοι, τα φωνήματα, οι συλλαβές, απεικονίζονται με τα γραπτά σύμβολα, τα γραφήματα και τις γραπτές συλλαβές. Η μάθηση περνάει από τη φωνημική εμπιστοσύνη στην κατανόηση της αλφαβητικής αρχής και στην αυτοματοποίηση της αναγνώρισης των λέξεων. Αυτός ο τρόπος εκμάθησης της ανάγνωσης παρουσιάζει σχετική ευκολία, αν η γλώσσα παρουσιάζει αρκετά μεγάλο βαθμό ≪κανονικότητας≫ ανάμεσα στην προφορά και τη γραφή.

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες η ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας έχει απασχολήσει πολύ τους ερευνητές. Έχουν γίνει αρκετές μελέτες που έδειξαν ότι η φωνολογική επίγνωση είναι εξαιρετικά σημαντικός δείκτης και απολύτως απαραίτητη δεξιότητα για την απόκτηση της ικανότητας ανάγνωσης και γραφής

Δυσκολίες με τις "φωνούλες" σε ένα παιδί με καλή ακοή αφορούν τη φωνολογική επίγνωση (ή «συνειδητότητα» ή «ενημερότητα»), δηλαδή τη συνειδητοποίηση των φωνολογικών μερών του λόγου σε επίπεδο συλλαβής και φωνήματος και το συνειδητό χειρισμό τους. Η φωνολογική επίγνωση ενός παιδιού που τελειώνει το νήπιο πρέπει να του επιτρέπει να επαναλάβει σωστά πολυσύλλαβες λέξεις, να συλλαβίσει με παλαμάκια (π.χ. πο-δή-λα-το), να απομονώσει τον πρώτο ήχο μιας λέξης ("φ" για τη "φωτιά"), να διακρίνει λέξεις ηχητικά παρεμφερείς (φάρος - βάρος), να ανοίξει στα δαχτυλάκια τους ήχους μιας λέξης (π.χ. έ-λ-α).

Το επίπεδο της φωνολογικής επίγνωσης στα νήπια συνιστά το πλέον σημαντικό κριτήριο για την επιτυχή εκμάθηση της ανάγνωσης και της ορθογραφίας στις μεγαλύτερες τάξεις. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα πορίσματα ερευνών, υπολογίζεται ότι το 30% των παιδιών προσχολικής ηλικίας παρουσιάζει δυσκολίες στη φωνολογική επίγνωση.

Για να ενισχύσετε τη φωνολογική επίγνωση του παιδιού σας στο σπίτι, παίξτε με «φωνούλες». Δεν υπάρχουν καλύτερες ασκήσεις (προανάγνωσης και προγραφής) από αυτές.

Ενδεικτικά αναφέρουμε:

1)Ονομάστε τα γράμματα με τους ήχους τους («α» και όχι άλφα).
2)Βρείτε την αρχική και τελική φωνούλα λέξεων. Εφόσον το παιδί δυσκολεύεται, αρχικά περιοριστείτε στο αρχικό γράμμα και παρατείνετε τον ήχο ώσπου το παιδί να τον απομονώσει (φφφφφφφφφωτιά).
3)Παίξτε κρεμάλα με ήχους . Τραβήξτε γραμμούλες σε χαρτί όσες και οι ήχοι (όχι τα γράμματα) μιας λέξης (πχ. 5 γραμμούλες για το «τρέχω», 4 για το «μπαίνω»). Πείτε: τ – ρ – έ – χ – ω. Το παιδί επαναλαμβάνει έναν-έναν τους ήχους, δείχνοντας την αντίστοιχη γραμμούλα και στο τέλος συνθέτει και λέει ολόκληρη τη λέξη τρέχω.

Όταν ο μαθητής αρχίσει να αναγνωρίζει τα γράμματα:

1) Γράψτε τα γράμματα σε καρτελάκια και «μοιράστε τα» σε εικόνες, ανάλογα με τον αρχικό τους ήχο (α για το αλεύρι, β για τη βεντάλια, γ για τη γαρδένια κ.ο.κ.)
2) Έχοντας μπροστά σας τα γράμματα της αλφαβήτα, πείτε λέξεις που διαφέρουν μόνο ως προς τον αρχικό τους ήχο (ψήνω / δίνω – σας ενδιαφέρει η ηχητική ομοιότητα, όχι η ορθογραφία) και αντιστοιχίστε αρκτικό ήχο με γράμμα.
3) Πείτε λέξεις και ζητήστε από το παιδί να τις «σπάσει» σε ήχους, φωνάζοντας κάθε ήχο και ανοίγοντας ταυτόχρονα ένα δάχτυλο (νερό: ν – ε – ρ – ο). Θα τη διευκόλυνε εάν ξεκινούσατε από τη γραπτή μορφή της λέξης (ώστε η εικόνα των γραμμάτων να υποστηρίζει τυχόν αδυναμίες στην ακουστική επεξεργασία), τη σπάζατε σε ήχους, την κρύβατε τη λέξη και επαναλαμβάνατε τους ήχους (χωρίς να βλέπετε πλέον τα γράμματα).

Για το SugarMama,

Μαρία Γκουγκούμη

Ειδική Παιδαγωγός

Special Education Blogger

www.pyxidagnwsis.gr