Παιδιά που τα σημάδεψαν τα κάγκελα, (Ethnos.gr)

Βρέφη και νήπια συμβιώνουν με τις μητέρες τους στη φυλακή. Σε άλλες περιπτώσεις παιδιά στερούνται τη μητρική αγκαλιά. Το πρόγραμμα DAPHΝE, στο οποίο δήλωσαν συμμετοχή 164 έγκλειστες στη χώρα μας, έχει στόχο την παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στα παιδιά και στις μητέρες τους
Το πρόγραμμα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού άρχισε να υλοποιείται στις γυναικείες φυλακές του Ελεώνα Θηβών και του Κορυδαλλού από τον Ιούλιο του 2010 και συνεχίζεται έως σήμερα
Το πρόγραμμα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού άρχισε να υλοποιείται στις γυναικείες φυλακές του Ελεώνα Θηβών και του Κορυδαλλού από τον Ιούλιο του 2010 και συνεχίζεται έως σήμερα

Δέκα χιλιάδες βρέφη και νήπια κάθε χρόνο στην Ευρώπη βιώνουν μια διαφορετική καθημερινότητα που τη χαρακτηρίζει το κοινωνικό στίγμα και ο «πληγωμένος» ψυχισμός, καθώς οι μητέρες τους είναι στη φυλακή. Πολλά από αυτά συμβιώνουν μαζί με τη μητέρα τους μέσα σε θλιβερά κελιά και παίζουν σε διαδρόμους με γκρίζα κάγκελα. Εκτός, όμως, από τις μανάδες που μεγαλώνουν τα μωρά τους μέσα στα κελιά, υπάρχουν και πολλές περιπτώσεις παιδιών που στερούνται τη μητρική αγκαλιά.

Πώς ζουν αυτά και με ποιους; Εχουν επαφή με τη μητέρα τους; Πώς διαχειρίζονται τις συγκρούσεις, την ντροπή ή τις ενοχές που μπορεί να νιώθουν; Ολα αυτά τα ερωτήματα αποτέλεσαν το αντικείμενο ενός διετούς Ευρωπαϊκού Προγράμματος DAPHNE, με συντονιστή φορέα τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού.

Στόχος του προγράμματος ήταν η παροχή «ψυχο-κοινωνικής στήριξης» στα παιδιά και στις φυλακισμένες μητέρες, αλλά και η ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών μεταξύ τους. Στις δράσεις του προγράμματος συμμετείχαν τουλάχιστον 290 φυλακισμένες (μητέρες και έγκυες), καθώς και 120 παιδιά έγκλειστων σε γυναικείες φυλακές τριών χωρών (Ελλάδα, Βουλγαρία και Ρουμανία).

Οσον αφορά τη χώρα μας, είχαν δηλώσει εθελοντικά συμμετοχή στο πρόγραμμα 164 μητέρες κρατούμενες στις φυλακές του Κορυδαλλού (υπόδικες) και στον Ελεώνα Θηβών. Τα συμπεράσματα αυτού του προγράμματος παρουσιάστηκαν από ομάδα επιστημόνων ψυχολόγων και ψυχιάτρων σε πρόσφατη ημερίδα με τίτλο «Μεγαλώνοντας ένα παιδί μέσα από τα κάγκελα της φυλακής».

Οι συμμετοχές
Το πρόγραμμα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού άρχισε να υλοποιείται στις γυναικείες φυλακές του Ελεώνα Θηβών και του Κορυδαλλού από τον Ιούλιο του 2010 και συνεχίζεται έως και σήμερα. Συνολικά 164 μητέρες δήλωσαν εθελοντικά συμμετοχή σε αυτό.

Από αυτές οι 82 συμμετείχαν σε τουλάχιστον μία συνάντηση των ομάδων στήριξης που γίνονταν με τον συντονισμό ψυχολόγων του Ινστιτούτου. Πρόκειται για μητέρες με ανήλικα μέχρι 18 ετών. Επίσης για έγκυες, αλλά και μητέρες βρεφών και νηπίων μέχρι τριών ετών που τα έχουν μαζί τους στη φυλακή (στο παράρτημα των «Μωρομάνων» βρίσκονται περίπου 20 παιδιά). Σύμφωνα με τις ψυχολόγους που ήταν συντονίστριες των ομάδων στήριξης (κ. Βασιλική Καρβέλη και Ελευθερία Φατσέα), τα κεντρικά ζητήματα που απασχολούσαν τις κρατούμενες μητέρες ήταν: το έντονο αίσθημα της απουσίας των παιδιών τους, αλλά και οι ενοχές όσον αφορά την απουσία τους από τη ζωή τους.

Ακόμα οι φόβοι και η αγωνία μήπως χάσουν τη μητρική τους ταυτότητα. Επιπροσθέτως οι έγκλειστες μητέρες εξέφρασαν στις ψυχολόγους του Ινστιτούτου την αγωνία για την αποκάλυψη της φυλάκισής τους στα τέκνα τους. Παράλληλα οι κρατούμενες εξέφραζαν αισθήματα αδικίας και θυμού για την αντιμετώπιση των ίδιων και των παιδιών τους από το σύστημα (αστυνομία, δικαστές και τη φυλακή), ενώ αναφέρονταν στην εμπειρία βίαιων συλλήψεων που είχαν γίνει παρουσία των νηπίων τους. Τα αιτήματα τα οποία προέβαλαν οι μωρομάνες ήταν η καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης και η δημιουργική απασχόληση των βρεφών.

Ερευνες
Οι επιπτώσεις στο παιδί

Οταν η μητέρα φυλακίζεται, το ψυχικό τραύμα που δημιουργείται στο παιδί της είναι μεγάλο. Η καθημερινή ζωή των ανηλίκων που ζουν με συγγενείς ή σε ιδρύματα, ξενώνες, στέγες για παιδιά κ.λπ. (ειδικά σε περιπτώσεις μεταναστριών) διαταράσσεται σημαντικά, καθώς το κοινωνικό στίγμα τα ακολουθεί. Ο κ. Γιώργος Νικολαΐδης, ψυχίατρος, υπεύθυνος της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, παρουσίασε στην ημερίδα αποτελέσματα διεθνών ερευνών που δείχνουν ότι τα παιδιά έγκλειστων μητέρων μπορεί να εμφανίσουν συναισθηματικά προβλήματα, μαθησιακές δυσκολίες, κατάθλιψη, αϋπνία, διαταραχή συγκέντρωσης και προσοχής, ενοχή και ντροπή. Επίσης φόβο, επιθετικότητα, αντικοινωνικότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλά και να κάνουν χρήση αλκοόλ και ουσιών.

Ψυχολόγοι
Οι προτάσεις που κατέθεσαν

Οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι που ασχολήθηκαν με το εν λόγω πρόγραμμα για τις μητέρες κρατούμενες στις προτάσεις τους επισημαίνουν:

Την ανάγκη για σταθερή παρέμβαση στις μωρομάνες προκειμένου να φροντιστούν παιδιά που μεγαλώνουν στη φυλακή και να προετοιμαστεί ο αποχωρισμός τους από τη μάνα έγκλειστη (3 ετών τα νήπια βάσει του νόμου πρέπει να φύγουν από τη φυλακή και να αποχωριστούν τη μητέρα).
Την ανάγκη για σταθερή υλοποίηση προγραμμάτων στήριξης στις κρατούμενες μητέρες. Επίσης βελτίωση των συνθηκών επισκεπτηρίου των ανηλίκων που είναι μέσα στη φυλακή (να υπάρχει μεγαλύτερη διάρκεια και ειδικός χώρος για παιδιά), ενώ είναι απαραίτητη και η εκπαίδευση του σωφρονιστικού προσωπικού.
Την ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών με ειδικές ημέρες επίσκεψης των παιδιών ή και ολόκληρων των οικογενειών στη φυλακή.

Στην Ευρώπη
Τα χαρακτηριστικά των φυλακισμένων γυναικών

Το προφίλ των φυλακισμένων γυναικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει κοινά χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα:

Στην πλειονότητά τους είναι μητέρες.
Εχουν μόνες τους τη φροντίδα των παιδιών τους.
Ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Αυτό σημαίνει ότι:

- Πρόκειται για κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες (μετανάστριες, άνεργες, με χαμηλό μορφωτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο).

- Προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες.

- Εχουν ψυχολογικές διαταραχές.

- Είναι χρήστριες ουσιών.

- Πολλές από αυτές τις γυναίκες έχουν βιώσει σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική κακοποίηση κατά την παιδική τους ηλικία και την ενήλικη ζωή τους.

Ο αποχωρισμός του παιδιού δημιουργεί στη φυλακισμένη μητέρα:

Αισθήματα ντροπής
Απόγνωση και κατάθλιψη
Αγωνία για την ανατροφή του
Φόβο απώλειας της επιμέλειας ή της κηδεμονίας.

ΓΚΕΛΥ ΑΛΜΑΛΙΩΤΟΥ-ΚΑΛΑΜΠΑΛΙΚΗ