Συνέντευξη στη Βάλια Κουρκουμέλη της Μαρίας Παπαδάτου, καθηγήτριας πιάνου.

Γνωρίζουμε την μέθοδο Music for Little Mozarts με τη βοήθεια της καθηγήτριας πιάνου Μαρίας Παπαδάτου.

1.Τι ακριβώς είναι το Music for Little Mozarts;
Είναι μια μεγάλη εκπαιδευτική σειρά βιβλίων φτιαγμένη ειδικά για τη διδασκαλία του πιάνου στις τρυφερές ηλικίες των 4 και 5 ετών. Ήρθε σε μας απ' τις ΗΠΑ όπου δημιουργήθηκε πριν λίγα μόλις χρόνια. Το προσόν της, πέρα απ' τη μοναδικότητα του ότι απευθύνεται σε τόσο μικρά παιδιά, είναι πως τους αρέσει τόσο που κυριολεκτικά δε θέλουν να φύγουν απ' το μάθημα! Η μικρή ιστορία που συνοδεύει κάθε ένα μουσικό κομμάτι έχει σκοπό να κεντρίσει το ενδιαφέρον του παιδιού για το άκουσμα που ακολουθεί. Και η ιστορία αυτή ενσαρκώνεται ζωντανά κάθε φορά απ' τους πάνινους ήρωες των βιβλίων, με πρωταγωνιστές τον Αρκούδο και τον Ποντικό, που, ξεκινώντας την εξερεύνηση τους στο δωμάτιο της μουσικής, ανακαλύπτουν και κατανοούν κι αυτοί μαζί με τα παιδιά, το μαγικό της κόσμο!

2.Πώς μαθαίνουν τα παιδιά να παίζουν πιάνο σε τόσο μικρή ηλικία όταν ακόμα δεν έχουν μάθει να διαβάζουν;
Να ξεκινήσω λέγοντας πως όταν λέμε «παίζω πιάνο» κι αναφερόμαστε σε παιδάκια προσχολικής ηλικίας, η φράση αυτή αποκτά διαφορετικό νόημα. Σκοπός του μαθήματος δεν είναι η στεγνή εκμάθηση του πιάνου, αλλά η γνωριμία μαζί του, το να καθίσουμε σωστά και να τοποθετήσουμε το χέρι μας πάνω στα πλήκτρα, να μάθουμε ν' ακούμε τους ήχους του, να ζωγραφίσουμε τις νότες κι όλα τα μουσικά σύμβολα, αλλά και να χοροπηδήσουμε στους ρυθμούς του τύμπανου και πολλά ακόμα, πέρα από μια απλή ανάγνωση του μουσικού κειμένου και μεταφορά του στα πλήκτρα. Να προσθέσω εδώ πως το μάθημα δεν προϋποθέτει εργασία στο σπίτι.

3.Κάθε πότε πραγματοποιούνται τα μαθήματα και πόση ώρα διαρκούν;
Το μάθημα ξεκινάει τον Οκτώβριο και γίνεται μια φορά την εβδομάδα για μία ώρα.

4.Είναι και οι γονείς παρόντες;
Επειδή το μάθημα γίνεται σε μικρές ομάδες των τριών παιδιών, θα πρέπει ή να μπουν όλοι μέσα ή να μη μπει κανείς.... κι αν μπουν όλοι φυσικά θα δημιουργηθεί συνωστισμός! Έτσι, οι γονείς μένουν έξω αλλά το «φιντανάκι» τους μπορεί να τους δείξει τα πάντα μετά το τέλος του μαθήματος κι έτσι φτάνουμε ως το τέλος της χρονιάς να έχουν μάθει κι οι γονείς! Αλλά θα έρθει και η ώρα να τα καμαρώσουν επί τω έργω, αφού όλα τα παιδιά συμμετέχουν στην καλοκαιρινή συναυλία.

5.Ποιά είναι η κατάλληλη ηλικία να ξεκινήσει ένα παιδί μουσική;
Πάνω σ' αυτό έχουν γίνει αμέτρητες μελέτες. Από την εμπειρία μου ως καθηγήτρια πιάνου για περισσότερο από μια 10ετία αλλά και ως μητέρα τριών μικρών παιδιών, θα έλεγα πως η καλύτερη στιγμή για τη γνωριμία με τη μουσική είναι από την εμβρυακή ηλικία, μέσω της μητέρας που γλυκομιλά και τραγουδά στο μωρό της. Το πιο συναρπαστικό είναι πως απ' τον 5ο μήνα τελειοποιείται όχι μόνο η ακοή του εμβρύου, αλλά και η ικανότητα του εγκεφάλου του να επεξεργάζεται αυτούς τους ήχους. Όμως, ακόμη κι αν έχει χαθεί αυτό το «ταξίδι», δεν είναι ποτέ αργά.

6.Ποιό το όφελος να ξεκινήσει κάποιο παιδί μουσική από μικρή ηλικία;
Τα οφέλη είναι πολλά και σημαντικά. Σας παραπέμπω στο άρθρο «Η σημασία της μουσικής από την παιδική ηλικία» της Φαίης Ρηγοπούλου, Μουσικοπαιδαγωγού.

7.Ωδείο ή ιδιαίτερα; Με τι κριτήριο γίνεται η επιλογή αυτών & πώς μπορεί ένας γονιός να είναι σίγουρος για τη σωστή επιλογή του;
Σαφώς ωδείο! Ένα ωδείο με διδακτική ιστορία, με καθηγητές καταρτισμένους, υπεύθυνους, έμπειρους και – το σημαντικότερο – «δοκιμασμένους», και ακόμα, με πολλούς επιτυχημένους απόφοιτους, είναι μια σοβαρή εγγύηση για το γονιό πως «παραδίδει» τη μουσική εκπαίδευση του παιδιού του σε σωστά χέρια.
Παράλληλα, το ωδείο παρέχει τη δυνατότητα σε κάθε μαθητή να χρησιμοποιεί τις κενές αίθουσες του για τη μελέτη του πιάνου, πράγμα αδιανόητο στα ιδιαίτερα, όπου το πιάνο πρέπει να προϋπάρχει στο σπίτι για να γίνει το μάθημα ή η μελέτη. Και όχι μόνο.
Το Ωδείο Νίκος Σκαλκώτας στο οποίο παραδίδω μαθήματα από το 1997 είναι ένα ιδανικό «φυτώριο» απ' όπου έχουν ξεκινήσει πολλοί γνωστοί –και άγνωστοι – την πορεία τους στο χώρο της μουσικής. Εμπνέει ο χώρος του τα νέα παιδιά και τα εμψυχώνει το διδακτικό δυναμικό του στο οποίο ανήκουν και αρκετοί καθηγητές που δραστηριοποιούνται και ως σολίστες. Το αναφέρω επίτηδες αυτό, ως κάτι του οποίου η σημασία συνήθως παραγνωρίζεται ή παραβλέπεται από τους περισσότερους γονείς που ψάχνουν απλά για ένα δάσκαλο/μια δασκάλα μουσικής. Όμως, ο δάσκαλος που παραμένει ενεργός στην 1η γραμμή των μουσικών χαρακωμάτων είναι αυτός που θα μπορέσει να γίνει πρότυπο για το μαθητή, που θα του εμπνεύσει το θαυμασμό και θα του εμφυσήσει το ζήλο, σε αντίθεση με τα άνευ ουσίας πρότυπα που προβάλλουν τα media.

8.Πολλοί θεωρούν ότι το πιάνο είναι η βάση για την εκμάθηση και των άλλων μουσικών οργάνων. Μύθος ή πραγματικότητα;
Υπάρχει μια αλήθεια σ' αυτή την αντίληψη, λόγω του ηχητικού πλούτου που έχει το πιάνο σε σχέση με άλλα πιο περιορισμένης ηχητικής έκτασης όργανα. Αλλά όχι μόνο. Η τεχνική πολυπλοκότητας που απαιτεί η ερμηνεία του καθώς και η μεγάλη ποικιλία στις εντάσεις και το ηχόχρωμα του, είναι αυτά που το τοποθετούν στην πιο ιδιαίτερη, λαμπερή και αξιοζήλευτη θέση ανάμεσα στα άλλα όργανα. Με λίγα λόγια, ένα πιάνο μπορεί ν' αντικαταστήσει μια ορχήστρα. Ένα βιολί ή ένα φλάουτο όμως, όχι! Απ' την άλλη μεριά, η γνώση των «μυστικών» του πιάνου δε μας καθιστά ικανούς να παίξουμε κι όλα τ' άλλα όργανα, το καθένα έχει «την τέχνη του»!

9.Πώς μπορεί ένας γονιός να βοηθήσει το παιδί του στη μελέτη της μουσικής τη στιγμή που ο ίδιος δεν είναι γνώστης;
Απλά παρακινώντας το να συνεχίζει τις προσπάθειες του κι επιβραβεύοντας τις επιτυχίες του.

10.Πώς μπορεί ένας γονιός να καταλάβει ότι το παιδί έχει έφεση στη μουσική;
Μπορεί θεωρητικά να φαίνεται δύσκολο, αλλά στην πράξη είναι πολύ απλό: το παιδί που έχει έφεση δείχνει ένα ενδιαφέρον για τη μουσική που ξεπερνά τον πρώτο του ενθουσιασμό, ξεκινάει με χαρά απ' το σπίτι για το μάθημα, φεύγει επίσης με χαρά απ' αυτό (εξίσου σημαντικό). Ο γονιός θ' ακούει συχνά το παιδί του να τραγουδά σωστά πράγμα που δείχνει ένα καλό αυτί κι αν υπάρχει πιάνο ή άλλο όργανο στο σπίτι, ένα παιδί με έφεση στη μουσική θα προσπαθήσει ξανά και ξανά να παράγει ήχους σ' αυτό. Και, ένα βήμα παραπέρα, να «κουβαλάει τη μουσική στο μυαλό και στην καρδιά του, την ακούει με το αυτί του μυαλού του» όπως μας λέει ο μεγάλος Ρώσος πιανίστας και δάσκαλος Heinrich Neuhaus.

11.Πολλά παιδιά βαριούνται και δεν θέλουν να συνεχίσουν τα μαθήματα μουσικής. Πώς πρέπει να το αντιμετωπίσουν αυτό οι γονείς; Είναι τα παιδιά έτοιμα σε αυτή την ηλικία να ξέρουν τι τους αρέσει και τι όχι;
Αν το παιδί βαριέται, δεν ευθύνεται αυτό. Ένας λόγος μπορεί να είναι η κακή επικοινωνία του με το δάσκαλο. Αλλά ούτε και γι' αυτό ευθύνεται βέβαια το παιδί.
Οι γονείς δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να πιέσουν το παιδί να κάνει κάτι για το οποίο αντιδρά αρνητικά για αρκετό καιρό - πέρα από μια λογική φάση προσαρμογής. Όμως δε θα πρέπει και να θεωρήσουν την κατάσταση οριστική. Το καλύτερο είναι να δώσουν στο παιδί – και στη μουσική – μια 2η και μια 3η ακόμα ευκαιρία μετά από κάποιο χρόνο.
Όσον αφορά στο αν τα παιδιά μπορούν να ξέρουν τι τους αρέσει, η απάντηση είναι πως όχι. Σίγουρα δεν ξέρουν τι τους αρέσει αν δεν το δοκιμάσουν πρώτα, όπως συνήθως λέω στις κόρες μου για το φαγητό: «αν δεν το δοκιμάσουμε πως ξέρουμε πως δε μας αρέσει;». Ο ρόλος του γονέα είναι αυτός: να δώσει σε καθένα απ' τα παιδιά του την εμπειρία κάθε μάθησης, όσο αυτό γίνεται, να του δώσει την ευκαιρία να βρει και ν' αναπτύξει όλα του τα ταλέντα!

12.Υπάρχει περιστατικό που το παιδί να θέλει να σταματήσει τα μαθήματα και ο γονιός να επιμένει σε σημείο πιεστικό τόσο για το παιδί όσο και για εσάς;
Στα τόσα χρόνια που διδάσκω έχουν δει πολλά τα μάτια μου. Κάθε περίπτωση όμως είναι μοναδική. Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά περιστατικά, το καθένα με τις ιδιαιτερότητες του, όμως αυτό δεν νομίζω πως έχει κάτι να προσφέρει. Υπάρχουν γονείς που επέμειναν λανθασμένα και γονείς που επέμειναν και δικαιώθηκαν, όπως για παράδειγμα η δική μου μητέρα.... Ακόμη και το πιο ταλαντούχο παιδί μπορεί να περάσει κατά καιρούς και φάσεις ύφεσης. Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να παρατήσει κάθε προσπάθεια με την πρώτη δυσκολία ή κούραση, ούτε και είναι καλό από μέρους του γονιού να δέχεται κάτι τέτοιο αφού δίνει στο παιδί λάθος μήνυμα τελικά. Γενικά, σ΄ αυτές τις περιπτώσεις ο γονιός καλείται να επιστρατεύσει το ένστικτο και τη λογική του και να ανακαλύψει – για μια ακόμη φορά – και τα δικά του όρια και αυτά του παιδιού του.

13.Η Emily Bear παίζει πιάνο από την ηλικία των τριών ετών ενώ στα έξι της χρόνια συνθέτει και τραγούδια. Σήμερα σε ηλικία 8 ετών όταν τι ρωτούν από που πηγάζει η έμπνευση της απαντά από «την ψυχή μου». Τελικά υπάρχει αυτό που λέμε «ταλέντο» ή όλα πηγάζουν από την ψυχή και το μεράκι;
Νομίζω υπάρχουν πολλά να ερευνήσουμε αναζητώντας τις ρίζες ενός ταλέντου. Ίσως βρίσκονται στο μακρινό ταξίδι του εμβρύου, ή ίσως κι ακόμη πιο πριν, κρυμμένες στη μυστηριώδη αλυσίδα του DNA. Ή απλά στο γεγονός ότι η μαμά ή ο μπαμπάς, η γιαγιά ή ο θείος, είναι μουσικοί. Και ότι μεγαλώνει σ' ένα σπίτι με πιάνο και πλούσια ακούσματα. Όμως υπάρχουν πολλά παραδείγματα ταλαντούχων μουσικών και χωρίς όλα αυτά. Θα αναφερθώ ξανά στο μεγάλο Ρώσο μουσικό Neuhaus όπου στο βιβλίο του "The art of piano playing" αναφέρει: «Το μεγάλο μυστήριο του ταλέντου και της ιδιοφυίας είναι πως, στην περίπτωση ενός ανθρώπου τόσο χαρισματικού η μουσική ζει αυτόνομη στο μυαλό του, ήδη πριν αυτός αγγίξει τα πλήκτρα ή σύρει το δοξάρι του στις χορδές. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Mozart από πολύ μικρή ηλικία μπορούσε "απ' ευθείας" να παίξει και το πιάνο και το βιολί».